انتخاب نوع مدل مديريت شهري، بازتابندهي نگرش حاكم بر تنظيم روابط شورا و شهرداري و مهمتر از همه، بيانگر ميزان مشارکت و قدرت اجرايي است. يکي از گفتمانهاي مهم در تعيين مدل مديريتي برتر، تعيين چگونگي ادارهي شهر و قرارگيري قدرت در دست مديران شهري است. از سوي ديگر، مدل ادارهي شهر رابطهي نزديکي با حل يا ايجاد مسائل شهري دارد. از بررسي مدل مديريت شهري در کلانشهر تهران چنين برداشت ميشود كه نوع مدل مديريت شهري در ايران، مدل شورا ـ مدير شهر است.
سیستم مدیریت شهری بنابه تعریف و بهلحاظ وظایف عملی خود موظف به برنامهریزی توسعه و عمران شهری و اجرای برنامهها، طرحها و پروژههای مربوطه است. انجام این وظایف تعیینکننده نوعی هویت برنامهریزی اجرایی برای آن است. در واقع مدیریت شهری در قالب نظام برنامهریزی اقتصادی، اجتماعی و قضایی حاکم بر کشور، اقدام به تهیه برنامههای توسعه شهری برای شهر میکند و سپس آن برنامه را در چارچوب نظام اداری - اجرایی حاکم، به پروژههای عملیاتی تبدیل کرده و به مرحله اجرا میرساند.
ايده پايداري ريشه در گذشتههاي دور به تفكرات جنبشهاي زيست محيطي دارد. ردپاي مفهوم پايداري را در ادبيات جغرافيايي نيز ميتوان يافت. شايد بتوان گفت پايداري و مبحث آن برآيند تفكرات جبر جغرافيايي و امكان گرايي است. و اينكه لحاظ نمودن قوانين و محدوديتهاي محيطي همراه با تفكرات بشر و دورانديشي او ميتواند به پايداري حيات انسان و اشكال فضايي ساخته شده و طبيعي كمك كند.
💢براین اساس وظایف و جایگاه سازمانی و اجرایی مدیریت شهری را میتوان بهشرح زیر تعیین کرد:
تبیین نقش سیستم مدیریت شهری بمثابه یک برنامهریز: این نقش را میتوان در دو قالب روابط برون و درون سیستمی مطالعه کرد.
🔺 در قالب اول، روابط مدیریت و برنامهریزی شهری در ارتباط با نظام عمومی برنامهریزی و سطوح بالاتر برنامهریزی بررسی میشود. مهمترین موضوع قابل توجه در این سطوح، ضرورت تامین هماهنگی این سطوح با یکدیگر است.
🔻در قالب دوم، تهیه برنامههای جامع فیزیکی، اقتصادی، اجتماعی و مالی لازم برای توسعه کارآمد شهر بهعنوان اصلیترین وظیفه سیستم مورد توجه
قرار میگیرد.
🔻توسعه شهري به عنوان يك مفهوم فضايي، را ميتوان به معني تغييرات در كاربري زمين و سطوح تراكم، جهت رفع نيازهاي ساكنان شهر در زمينه مسكن، حمل و نقل، اوقات فراغت و غذا و غيره، تعريف كرد. چنين توسعهاي زماني پايدار خواهد بود كه، در طول زمان، شهري از نظر زيست محيطي قابل سكونت و زندگي (هواي پاك، آب آشاميدني سالم، اراضي و آبهاي سطحي و زيرزميني بدون آلودگي و غيره)، از نظر اقتصادي بادوام (اقتصادي شهري بايد بتوان با تغييرات فني و صنعتي جهت حفظ مشاغل پايهاياش هماهنگ شود و مسكن مناسب و در حد استطاعت ساكنانش را با يك بار مالياتي سرانه عادلانه تأمين نمايد). و از نظر اجتماعي همبسته (الگوهاي كاربري زمين، همبستگي اجتماعي و احساس شهروندي باشد كه انسان بتواند در آمدي عادلانه به دست آورد، سرپناه مناسب تهيه كند، احساس را حتي كند و تلاش و وقت خود را وقف حفاظت از تصوير شهر نمايد. ساخت يك اقتصاد شهري قوي و شهري قابل زندگي از نظر زيست محيطي، بايد با تلاشهايي به هدف حفظ گروههاي اجتماعي موجود و ارائه اشكال نوين اداره شهر و كنترل آن، دست در دست هم داده تا بتوانند همبستگي و انسجام اجتماعي را حفظ كنند.
🔺 امروزه قدرتهاي اقتصادي بزرگترين بخش زندگي ما را تحت سيطره خود دارند، مهمترين سؤالي كه پيش ميآيد اين است كه با استفاده از تئوريهاي اقتصادي معاصر، در چه سطحي ميتوان توسعه پايدار را تجزيه و تحليل و اجرا كرد. تئوريها و مفاهيم توسعه اقتصادي در قرن گذشته نميتوانست نيازهاي انساني را تأمين كند و آن را تنها در زنجيرهاي از مطالعات حمايت محيطي خلاصه مينمود. اين مسائل موجب شد تا رويكردهاي جديدي ارائه شود و ماهيت تئوري اقتصادي و نقش و وظايف بالقوه آن براي حل مسائل مرتبط با وجود انسان انتقادي و بقاي شهروندي تعريف شود.
هر چند مفهوم توسعه پايدار به قدر كافي روشن است ليكن تفسير و تعريف واقعي توسعه پايدار مباحث زيادي را در خصوص مدلهاي پيشنهادي جديد توسعه پايدار اجتماعي و مديريت آن، بوجود آورده است. و اگر مفاهيم توسعه پايدار بوسيله اصول جديد و پيشفرضهاي روش شناختي جديد تقويت شود، درك ماهيت پايداري و همراهي آن با تعريف جديد توسعه پايدار و معني جديد مديريت آن آسانتر خواهد بود.
🔻توسعه پايدار نوعي از توسعه است كه نيازهاي نسل امروز را بدون به خطر انداختن فرصتهاي آن براي تأمين نيازهاي نسلهاي آينده ارضاءكند.مفهوم توسعه پايدار مرزهاي مشخصي- نه مطلقاً محدودي- دارد ولي استفاده از منابع موجود تكنولوژيكي و محيط سازمان اجتماعي و ظرفيت جذب اثرات فعاليتهاي انساني را محدود ميكند.
📑گذر از دنیای سنتی به مدرن و حرکت به سمت عصر پسامدرن که با رشد و توسعه روزافزون شهرها همراه شده است نیاز به تفویض اختیارات و جلب مشارکت شهروندان در اداره امور شهر بیش از پیش احساس می شود و اداره کلانشهرها عملا بدون جلب مشارکت مردم امکان پذیر نمی باشد. در این عصر اگر مدیران شهری نتوانند با جلب مشارکت مردمی و واگذاری امور به خوبی به اداره شهرها پرداخته و آنها را مدیریت کنند و شهروندان نیز از فرصت ها غافل شوند شهرها با مشکلات و معضلات غیرقابل کنترلی همچون افزایش نرخ بیکاری و به تبع آن با مشکلات ناشی از آن همچون افزایش ارتکاب جرم، افزایش خشونت، افزایش آمار معتادین و سایر معضلات اجتماعی اقتصادی و سیاسی و ... مواجه می شوند و گسترش این معضلات ممکن است شهرها را به مرحله مرگ نیز سوق دهد.
📑یکی از راهکارهای اداره شهرها در عصر کنونی، گسترش اندیشه محله گرایی و سازمانهای محلی است. محله گرایی میکوشد نوعی نظم اجتماعی برقرار سازد تا در سایه آن مناسبات اجتماعی تنظیم گردیده و امنیت اجتماعی، تفاهم و مشارکت مدنی تحقق یابد. به علاوه مشارکت مدنی در سطح محله میتواند موجب وفاق اجتماعی گردیده، از بار مسئولیت و تصدی گری دولت نیز بکاهد. از آنجا که مشارکت مدنی در ایران با شکل گیری شوراهای اسلامی نمود عینیتری پیدا کرد و به تدریج به عنوان یک حق در جامعه مطرح گردید، تشکلها، انجمنهای محلی و شورایاریهای محلات، حلقه ارتباطی میان مدیریت محلی و شهروندان هستند که در واقع به تمرین مشارکت مدنی در سطح محلی میپردازند.
📑اهمیت هویت اجتماعی و مزایای گروه کوچک در کلان شهرها، موجبات توجه به بازسازی زندگی اجتماعی مبتنی بر هویت محله ای را فراهم ساخته است. زندگی محله ای دوباره زنده می شود تا در مقابل نیروهای مخرب بیرونی و ناکارآمدی دولت های کشورهای در حال توسعه در تامین خدمات شهری و اجتماعی، امکانات زیست، سکونت و اشتغال را برای افراد فراهم آورد و با توجه به این که محلات مردمی ترین نهادی هستند که موضوع مشارکت اجتماعی را در پایین ترین سطح نظام مدیریت شهری محقق کرده اند و امکان اعمال نظر شهروندان در اداره امور شهر را موجب می شوند تا مراحل سیاستگزاری اداره امور شهر با نظر جمعی صورت گرفته و راه حل نهایی نیز از پذیرش بیشتری در سطح محلات برخودار شود و در صورت بها دادن به محلات که یک بازوی قدرتمند برای کلانشهرهایی چون تهران خواهند بود و قطع به یقین این بازوی مهم در کمک به شوراهای اسلامی شهر و کمک به شهرداری ها نقش موثری خواهند داشت، به همین منظور لازم است تا با توانمند ساختن آن ها بسترهای مناسب برای تحقق بخشیدن به مشارکت مردمی و توسعه پایدار فراهم گردد.
◽️فرهنگ شهرنشيني مجموعه اي از قانونمندي هاي حاکم بر زندگي افراد جوامع شهري است که بدون حاکميت اين قانونمندي ها، زندگي شهرنشيني به واقعه اي تلخ، غير قابل تحمل براي پير و جوان و خرد و کلان مبدل مي شود. امروزه يکي از کارآمدترين ساز و کارهاي مديريت شهري براي رسيدن به مناسبات اجتماعي مطلوب و کاهش هزينه هاي وارده بر شهر توجه و برنامه ريزي براي ارتقاي فرهنگ شهرنشيني در بين شهروندان است. آموزش و توانمندي سازي شهروندان براي ارتقاي دانش، تقويت مهارت ها، کسب عادت هاي صحيح زندگي اجتماعي و به روز رفتارهاي مطلوب شهروندي به ويژه در راه بهره گيري مناسبات از امکانات شهري از جمله ضرورت هاي مديريت شهري در توسعه فرهنگ شهرنشيني قلمداد مي شود.
◽️بايد توجه داشت مديريت شهري ابزاري است که به وسيله آن مي توان توسعه پايدار فرهنگي، اجتماعي و اقتصادي را به وجود آورد. در چنين فرايندي مديريت شهري به خصوص شهرداري ها، مي توانند به عنوان کارگزاران محلي به بهبود مناسبات اجتماعي شهروندان کمک کنند. از نظر فرهنگي شهر خوب و مطلوب علاوه بر مديريت شهري کارآمد نيازمند شهرونداني آگاه و آشنا به حقوق وظايف شهروندي است. بنابراين مديريت شهري بايد براي آگاه سازي عمومي و ايجاد و ارتقاي فرهنگ شهرنشيني، گسترش شهروند مداري و آموزش شهروندان در زمينه هاي مختلف، کارکرد و فعاليت فرهنگي داشته باشد. مديريت شهري در فرآيند تحول و توسعه شهري نه فقط در ابعاد اقتصادي و عمراني آن نقش و جايگاه ويژه اي دارند بلکه با تغيير و تحولات پر شتاب اجتماعي و فرهنگي و گسترش جمعيت شهرنشيني، بايد براي پاسخ گويي به مطالبات فزاينده فرهنگي و اجتماعي اسباب و تمهيدات لازم را فراهم کنند.
◽️يکي از وظايف مديران جامعه، شناخت و تقويت نقاط قوت فرهنگ آن جامعه و سعي بر گسترش آن است. از ديگر وظايف مديران، سعي در شناخت نقاط ضعف فرهنگي آن جامعه از طريق اشاعه فرهنگ هاي سازنده است. کالبد شکافي ضرورت مداخله و تاثيرگذاري مديريت شهري در امور فرهنگي و اجتماعي و چگونگي اجرايي شدن آن، يکي از مسائل مهمي است که بايد مورد تحليل و بررسي قرار گيرد. شهروندان ساکن شهر از مديريت شهري و شهرداري ها فقط رسيدگي به وضعيت عمراني، کالبدي و اقتصادي و خدماتي شهر را انتظار ندارند، بلکه فراهم کردن زمينه حمايت اجتماعي، روابط شهروندي، ساماندهي امور اجتماعي و فرهنگي، فراهم کردن امنيت اجتماعي و رواني و نظاير اين ها را مي طلبند.
جنگل، از ثروت های طبیعی و از عناصر مهم حیات وحش هر زمینی به شمار می آید. با قطع درختان و نابودی جنگل ها، به پیشروی آب باران در زمین های صاف کمک و هموار و در نتیجه از ذخیره شدن آب در خاک جلوگیری می شود و به دنبال آن، فرسایش منابع طبیعی آغاز می گردد.
عواملی همچون توجه نکردن به ارزش های زیست محیطی و تنوع زیستی، سامان ندادن به مراکز جمعیتی و مشاغل داخل و حاشیه جنگل ها، بهره برداری بی رویه و غیراستاندارد از درختان و منابع جنگلی و جاده سازی، در سرعت بخشی به تخریب وسیع این منابع ارزشمند بسیار مؤثرند. جنگل، هدیه خدایی و دوست لازم بشر به شمار می رود. هیچ یک از پدیده های طبیعت، به اندازه جنگل در زندگی سالم آدمیان نقش اساسی ندارد. انسان نخستین، تنها در پناه طبیعت توانست به حیات و تولید نسل خود ادامه دهد. آدمی در قبال نگه داری جنگل و نوع بهره وری از آن، مسئول است. بدیهی است که جنگل، فقط متعلق به یک نسل و زمان خاص نیست، بلکه یک سرمایه ملی و جهانی است. در گفتار دینی نیز بارها به اهمیت درخت و درخت کاری و حفظ و پرورش گیاهان اشاره شده است.
✨پیامبر گرامی اسلام در حدیثی فرمود:«هرکه درختی بنشاند و ثمر دهد، خداوند به اندازه میوه های آن درخت به او پاداش می دهد».
🌷نقش خاک در محیط زیست انسان
از انواع آلودگی های محیط زیست، آلودگی خاک است. خاک، از منابع مهم طبیعت و پالاینده و تصیفه کننده آن است. بدون خاک سالم، ادامه زندگی ممکن نیست؛ زیرا 95 درصد غذای انسان از زمین تأمین می شود. خداوند، زمین و آسمان و همه نعمت های آن را برای آدمی آفریده و طبیعت را رام و مطیع انسان ساخت تا بتواند هرگونه بهره را از آن ببرد.
«همه عناصر طبیعت، از آنِ همه انسان ها و بلکه همه آفریده های خداوند است و هیچ کس حق نابودی و آلودگی آنها را ندارد. عواملی چون رشد شهرنشینی، ازدیاد زباله های شهری و جذب شدن برخی مواد شیمیایی در خاک، حفاری های معادن، چرای بی رویه دام ها، استفاده از سموم و آفت کش ها و مصرف بیش از حد کودهای شیمیایی، به فرساش و آلودگی خاک و تخریب سطح زمین می انجامد. منابع محیط زیست، از مشترکاتند و همه حق دارند درست و منظم از آنها استفاده کنند و کسی حق ندارد با آلوده کردن و استفاده نادرست آنها، زیست دیگران را به محیطی غیربهداشتی، دشوار و خطر آفرین تبدیل کند و همه در برابر این عناصر، مسئول هستند.»
✨پرهیز از آلوده کردن خاک و استفاده درست از آن، به منظور تأمین نیازهای انسان، نوعی شکرگذاری، دوستی با طبیعت و امانت داری در مقابل نعمت های خداوندی است.
🌷دنیای امروز و محیط زیست بی روح
دنیای صنعتی امروز با تخریب جنگل ها و نابودی فضاهای سبز و پژمردگی و مرگ گل و گیاه روبه روست. پیشرفت بی رویه صنعت، همان گونه که صفا، یک دلی و پیوندهای استوار خانوادگی را از مردم صنعت زده گرفته و روانشان را رنجور و افسرده ساخته است، آخرین روزنه های امید را نیز که جنگل ها و دشت های خرم و مزرعه های سرسبز بود، تباه ساخت و انسان را در میان آهن های خشن، دیوارهای بتونی و دود و آلودگی های گوناگون صنعتی، بی کس و تنها رها کرد. اکنون انسان های بی شماری به سرگردانی، پریشان حالی و افسردگی دچار شده اند که نتیجه شوم و ناخواسته جهان صنعتی است و آرام آرام به فاجعه ای انسانی تبدیل می شود. گفتنی است که دانشمندان، آفات صنعتی را بیش از بلاهای طبیعی دانسته اند. بر این اساس، احیای دوباره محیط زیست و برگرداندن سرزندگی و شادابی زمین به آن، عامل مهمی در ایجاد روحیه نشاط و امید در انسان هاست.
✨تخریب محیط زیست، به افسردگی انسان ها می انجامد و آبادسازی محیط زیست، با شادابی آنان ارتباط تنگاتنگ دارد.
🔹دست به هر کاری می زدم شکست می خوردم. حتی کارهای کوچک. به این فکر افتادم که برم پیش یکی آشناهامون. او یک کارآفرین موفق و معروف بود. سه تا کارخانه بزرگ داشت و همچنین یک موسسه خیریه محبوب و معتبر.
از دفترش وقت گرفتم. بعد از چند روز رفتم دفتر کارش، مثل همیشه گرم و همراه با لبخند من را پذیرفت و مثل همیشه دستانم را به گرمی فشرد. به او گفتم عاجزانه دنبال کار می گردم و پیدا نمی کنم یا اگر دست به کاری میزنم موفقیت آمیز نیست و شکست های خودم را برایش توضیح دادم.
او جمله ای را به من گفت که هنوز در خاطرم هست: عاجزانه دنبال کار نگرد شادمانه جستجویش کن! انسان نباید با ناراحتی و ناامیدی و بدبینی در جستجوی موفقیت باشد.
کمی مکث کرد و گفت رمز موفقیت در سه چیز است:
1- آنچه را که می¬خواهی در ذهنت تصور کن و آن را امیدوارانه از خدا بخواه. دعا تاثیری شگرف بر هستی دارد.
2- با خرسندی و خوش بینی دست به اقدام بزن. نوع احساس قبل از انجام هر کار بسیار مهم است چون همین احساس، آینده را رقم می زند.
3- پیشاپیش و قبل از دسترسی به موفقیت، سپاس گزاری خود را شروع کن. انگار که خواسته خود را پیشاپیش ستانده ای!
🔹وقتی با احساس خوب دنبال چیزی می گردی نتیجه آن با زمانی که احساس بد داری بسیار متفاوت است. خرسندی راز بزرگ موفقیت است. اما اشتباه اینست که همه انتظار دارند پس از پیروزی، احساس خوشایندی داشته باشند. مشکل تو گفتاری است که بکار می بری و بعد آن¬ها تبدیل به افکارت می شوند و بعد با آنها مواجه می شوی. کلمات و افکار ما دقیقا مانند نقشه یک ساختمان هستند که پیشاپیش کشیده می¬شوند و بعدا تبدیل به ساختمان واقعی می¬شوند.
🔹کمی گیج شده بودم. هیچ وقت این گونه به زندگی و موفقیت نگاه نکرده بودم. فکر می کردم که شادمانی و سپاس فقط برای بعد از موفقیت است. او هم بهت زدگی من را در چشمانم می دید. یک نوشیدنی به من تعارف کرد...
هنگامی که از او جدا می شدم گفت، پس یادت نرود: قبل از هر کاری: نیایش امیدوارانه، جستجوی خوش بینانه و سپاس گزاری شادمانه. بقیه کارها هم بر عهده کائنات!
دم در داشتم می رفتم که بهم گفت راستی! این ها برای قبل از موفقیت نیست ها، بعد از موفقیت هم این سه را تکرار کن: نیایش، جستجوی موفقیت بعدی و سپاس بابت موفقیت قبلی.
🔸شهر به مثابه بخشی از سلسله مراتب سیستم قضایی و تقسیمات سیاسی - جغرافیایی هر کشور براساس شاخصههای مختلفی مانند نوع حکومت، مدیریت، سطح آگاهی، علاقهمندی اجتماعی و مشارکت مردم در نظام تصمیمگیری و... شکل میگیرد. نظام مدیریت شهری باهدف اداره مطلوب امور شهر، سعی دارد. روابط میان عناصر شهری را هماهنگ سازد. بهدلیل گستردگی و میان رشتهای بودن سیستم مدیریت شهری بهمثابه یک سیستم باز، عوامل مختلفی در آن دخالت دارد و بدون شناخت این سیستم نمیتوان عناصر و روابط را در جهت اهداف آن تغییر شکل داد، زیرا هنر برنامهریزی، شناخت عناصر سیستم و ایجاد روابط بین آن عناصر است، بهنحوی که این مجموعه عناصر در جهت هدف سیستم عمل کنند. بیتوجهی به اجزاء همچنین عدم کشف روابط و میزان تاثیر هریک از عناصر در نظام تصمیمگیری هرگز به یک نظام تصمیمگیری منسجم، موثر و معطوف به اهداف مطلوب منجر نخواهد شد.
🔸شهر مرکز فرصت و محیطی برای ارائه توانائیهای بالقوه انسانی است. تمرکز روزافزون افراد در نواحی شهری و رشد سریع شهرنشینی ناشی از مهاجرت و همچنین افزایش طبیعی جمعیت شهر، مشکلاتی را در ارائه خدمات متناسب با میزان افزایش جمعیت شهری بهوجود میآورد که خود بهعنوان یکی از موانع اصلی اجرای وظایف و ارائه خدمات شهری کافی به شهروندان میگردد. این امر توام با عدم رغبت مردم برای مشارکت در فعالیتهای عمران شهری، که تا حد زیادی ریشه در شیوه نظام اداری متمرکز دارد، از عواملی هستند که توانایی مسئولان را در تامین نیازهای ساکنان شهری با مشکل مواجه میسازد. بنابراین، کارکرد مدیریت شهری کارآمد بهعنوان یک نهاد مدیریتی فراگیر و درگیر با موضوعها و پدیدههای بسیار گسترده و متنوع شهر و شهرنشینی ضروری است تا نهایتاً دستیابی به توسعه انسانی پایدار در شهر میسر گردد.




















