امروز در جهان مدرن «شهرها» نه موجوداتی رها شده و راکد بلکه فضاهایی زنده، متحرک و پویا به شمار می‌آیند که باید شوق زیستن در کنار اشتغال، تفریح و آرامش و آسایش را برای ساکنانش هم تامین کند

این موضوع در شهرهای توسعه یافته دنیا به وضوح قابل مشاهده است

در این میان نمی‌توان جمعیت یا وسعت را به عنوان شاخصی اصلی در قضیه دخیل دانست

چرا که شهرهای کوچک و بزرگی را در جهان شاهد هستیم که واجد این ویژگی‌ها هستند

در مقابل شهرهایی هم با جمعیت و وسعت شهرهای گروه اول وجود دارند که نه تنها مفهوم «هویت شهری» آسایش و تحرک منطقی در آنها گمشده بلکه با معضلات و مشکلات بسیاری دست و پنجه نرم می‌کنند

✔️شاید زمانی «شهر» را تَجمُعات انسانی در یک فضای تعیین شده تعریف می‌کردند که ماموران بلدیه(شهرداری‌ها) در آنها به کار جمع‌آوری زباله، آب‌پاشی معابر و گاهی هم به کاشت درختان مشغول هستند اما اینک در عصر تکنولوژی شهرها باید «دهکده‌هایی» باشند زیبا، تمیز و واجد تمام شاخص‌های انسانی، تاریخی و اجتماعی و اقتصادی

✔️در عصر تکنولوژی و پیشرفت، تحول و تغییر در چهره‌ی شهرها به جزئی از وجود آنها مبدل گشته است این تغییر و تحول مُنبَعِث از اجرای طرحهای فنی و عمرانی و شهرسازی مدیریت شهری است و نماد یک شهر در حال توسعه و پویا به شمار می‌آید

✔️شهری که از فرصت‌های عمرانی و توسعه در کنار توجه به هویت تاریخی و گذشته خویش بهره‌ای نبرد، به ناچار، به مرور زمان، از صحنه‌ی هستی محو خواهد شد

این محو شدن می‌تواند خواه در قالب تخلیه انسانی و جمعیتی باشدمثل مهاجرت و خواه به دلیل بی‌هویتی و سابقه تاریخی

بررسی‌ها نشان می‌دهد شهرهایی که مردمان و مدیرانش دوشادش هم به دو ویژگی اساسی توجه جدی نشان داد‌ه‌اند اکنون بلند آوازه‌ شده‌اند

۱_حفظ و صیانت از بافت های قدیمی و تقویت جنبه‌های تاریخی و هویتی شهر

۲_ توجه به مدرنیزاسیون شهری و تجدد و پیشرفت

✔️شاید در نگاه نخست نتوان این دو ویژگی را در کنار هم تَجمیع و تَلفیق کرد

اما نگاه شهرسازی مُدرن دنیا بر این امر استوار است که این دو، هرگز مقولاتی مُتباین و مُتناقض نیستند بلکه مُکمل هم به شمار می‌آیند.

#توسعه پایدارشهری

#هویت شهری

به طور کلی مولفه‌های موثر در احداث نوشهرها در ایران به شرح زیر است:

۱- ضرورت‌های ناشی از رشد فزاینده جمعیت و شهر نشینی

۲- ضرورت‌های ناشی از مسئله مسکن در شهرهای بزرگ

۳- ضرورت‌های ناشی از تمرکززدایی از کلان‌شهرها

۴- ضرورت‌های ناشی از کنترل ساخت و سازهای بی رویه اطراف شهرها و برنامه‌ریزی فضایی

۵- ضرورت‌های ناشی از ملاحظات زیست‌محیطی

۶- ضرورت‌های ناشی از توسعه صنعتی برخی از مناطق و استقرار صنایع بزرگ و اسکان کارکنان

به طور کلی مولفه‌های زیر را در نظر می‌گیرند:

١. پیش‌بینی جمعیت و اشتغال

۲. برنامه‌ریزی گروه‌های اجتماعی

۳. برنامه‌ریزی مسکن و خدمات

۴. برنامه‌ریزی کاربری زمین

۵. برنامه‌ریزی تقسیمات کالبدی

۶. برنامه‌ریزی حمل و نقل و تاسیسات زیربنایی

۷. پیش‌بینی میزان هزینه و چگونگی سرمایه‌گذاری

۸. برنامه‌ریزی پدافند

۹. برنامه‌ریزی مطالعات طراحی

۱۰. برنامه‌ریزی مدیریت شهری

منبع:(زیاری، ۱۳۸۷، صفحه ۱۱۹)

الگوهای لازم برای پیشرفت هر شهرعبارتنداز:

۱. شهر پایدار

۲. تاب‌آوری شهری

۳. حمل و نقل شهری

۴. توجه به مقوله محیط زیست شهری (شهر طبیعت‌محور، روان پاک، آلودگی هوا، بحران آب، مدیریت پسماند شهری، حفاظت از عرصه های سبز شهری، باغات، جنگل و ....)

۵. الگوی مدیریت یکپارچه شهری تامین منابع مالی، درآمدی پایدار شهرداری، شفافیت و انضباط مالی، نظارت بر مدیریت شهری

۶. شهر ایمن (توجه ویژه مدیریت بحران، پدافند غیرعامل شهری، طراحی محیطی به منظور پیشگیری از جرم)

۷. شهر هوشمند، دانش پایه 

۸. توجه ویژه به معضلات اجتماعی (فقر شهری، اعتیاد، اسکان غیررسمی، حاشیه‌نشینی، امنیت پایدار در محلات و...)

۹. شهر خلاق 

۱۰. توجه به حوزه فرهنگ و هویت شهری 

۱۱. توجه به مقوله معماری و شهرسازی 

۱۲. گردشگری شهری 

۱۳. عدالت فضایی شهری (عدالت‌محور و دسترسی مناسب همه شهروندان به خدمات و امکانات اساسی)

۱۴. شکوفایی شهری، اقتصاد پویا، رقابتی

امروزه نگاه از «شهرسازی برای مردم» به «شهرسازی با مردم» در حوزۀ شهرسازی تغییر یافته است و کشورهای توسعه‌یافته حضور مردم در فرایند تهیه طرح را شرط تحقق‌پذیری آن یافته‌اند.

در تعاریف بین‌المللی در زمینۀ توسعۀ پایدار، انسان به عنوان محور توسعه در نظر گرفته شده است و بدون وجود انسان توسعۀ پایدار شهری معنایی ندارد. با اینکه چندین دهه از بکارگیری طرح‌های شهری در کشور ما می‌گذرد، کماکان سناریوی مشخصی جهت درگیری و مشارکت مردم و ذی‌نفعان در طرح‌های شهری طرح نشده است.

این مسأله باعث شده که طرح‌های گوناگون شهری به هیچ وجه تحقق‌پذیر نشود و تحقق‌ناپذیری طرح‌های شهری بی‌اعتمادی بی‌سابقه‌ای را به طرح‌های شهری اضافه کند.

برای جلب مشارکت مردم در گام اول باید پیش‌زمینه‌های مشارکت از طریق آموزش شهروندی انجام، حقوق شهروندی شناخته و جایگاه مردم در نظام شهرسازی به صورت کاملاً مشخصی تعیین شود.

شهرسازی با مردم با شعار و اقدامات کوتاه‌مدت اتفاق نخواهد افتاد. نگاه بلندمدت متداوم به همراه آموزش شهروندان در کنار شهرسازان آگاه به امور مشارکتی می‌تواند شهر‌ها و محلاتی با احساس تعلق و هویت بالا بسازد. 

#شهرسازی_با_مردم

#مدیریت_شهری

✅جایگاه ایران در بازار پررونق توریسم: رتبه‌ ۸۹

علی‌رغم بهبود چشمگیر زیرساخت‌های گردشگری در ایران، فهرست شاخص‌های رقابتی در صنعت توریسم نشان می‌د‌هد که ایران همچنان فاصله زیادی تا کشورهای توریستی دارد. ترکیه علی‌رغم جاذبیت‌های محدود، یکی از ده کشور توریستی جهان است.
گزارش دو سالانه مجمع جهانی اقتصاد درباره "رقابت‌پذیری کشورها در سفر و گردشگری" اوایل ماه سپتامبر ۲۰۱۹ منتشر شد. در این گزارش ۱۴ شاخص تأثیرگذار از جمله حمل‌ونقل هوایی، دسترسی به فناوری اطلاعات و ارتباطات و روابط بین‌المللی هر کشور بررسی شدند.

فهرست شاخص‌های رقابتی در صنعت توریسم در ۱۴۰ کشور جهان، توانایی هر کشور در زمینه جذب توریست را نشان می‌دهد.

ایران در رتبه ۸۹ این فهرست قرار دارد. ایران در میان کشورهای خاورمیانه بیشترین بهبود خدمات دیجیتال را داشته است. ایران از نظر هزینه‌های سفر هم ارزا‌نترین کشور خاورمیانه برای گردشگران خارجی معرفی شده است. به دلیل کاهش ارزش ریال، هزینه‌های سفر گردشگران خارجی در ایران کاهش یافته و قدرت خرید آنها بالا رفته است.

ایران گذشته از نیاز مبرم به سرمایه‌گذاری کلان در زمینه زیرساخت‌های گردشگری، از پتاسیل‌های موجود، از جمله آثار باستانی و معماری خود استفاده مطلوب را نمی‌کند. تنش سیاسی در روابط بین‌المللی نیز تأثیری مخرب در جذب گردشگران خارجی دارد. 

رقابت‌پذیرین کشور خارومیانه در زمینه گردشگری و سفر امارات متحده عربی است. این کشور نه تنها بهترین خدمات دیجیتال را در میان کشورهای خاورمیانه دارد بلکه در رتبه ۳۳ کشورهای رقابت‌پذیر جهان برای جذب گردشگر ایستاده است.

امارات هرچند از نظر منابع و جاذبه‌های فرهنگی و طبیعی، رتبه ۱۰۳ دنیا را دارد، اما با سرمایه‌گذاری کلان در زمینه تسهیل دسترسی به خدمات دیجیتال و تسهیل شرایط برای رشد سرمایه‌گذاری در صنعت توریسم، به جایگاه قابل توجهی در فهرست مجمع جهانی اقتصاد رسیده است. 

نکته جالب توجه در این فهرست، جایگاه ترکیه است. این کشور بر اساس شاخص‌های رقابتی در صنعت توریسم در رتبه ۴۳ قرار دارد اما یکی از ده کشور برتر توریستی جهان است.

در حالیکه ایران در مدت یک سال (سال ۹۷ خورشیدی) هفت میلیون و ۱۲۴ هزار گردشگر خارجی داشته، ترکیه در دوازده مال سال  ۲۰۱۸ میلادی ۴۰ میلیون گردشگر خارجی داشته است. ترکیه به دلیل سواحلی که در مدیترانه‌ و دریای اژه دارد یکی از کشورهای محبوب گردشگران است. کاهش ارزش لیره هم بی‌تأثیر نبوده است.

مثال برعکس این مورد آلمان است. بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد درباره "رقابت‌پذیری کشورها در سفر و گردشگری" آلمان در رتبه سوم قرار دارد. این کشور اما در عمل، هشتمین کشور توریستی جهان است.
بر اساس این گزارش اس

پانیا، رتبه اول رقابت‌پذیری سفر و گردشگری در جهان را دارد و فرانسه، آلمان، ژاپن، آمریکا، انگلیس، استرالیا، ایتالیا، کانادا و سوئیس در رتبه‌های بعدی قرار دارند.

در عمل فرانسه، اسپانیا و  آمریکا محبوب‌‌ترین کشورهای جهان میان گردشگران هستند.

#گردشگری

نگاهی به روند توسعۀ جوامع و محیط­های گوناگون حکایت از روال ناپایدار آن دارد و آن­گونه که پیداست چشم‌انداز پیش‌روی آن نیز حاکی از همین روند است؛ اگرچه دامنه و شدت و ضعف آن در میان جوامع گوناگون تغییر می‌پذیرد. البته دغدغه‌های مربوط به پایداری فقط مربوط به جوامع امروزی نیست، اما آنچه توجه به آن را در هزاره‌ کنونی دوچندان می­سازد، افزایش روند ناپایداری در نواحی شهری و پیراشهری است که بر شمار آن افزوده شده و کیفیت آن نیز دستخوش تغییر شده است.

بسیاری از این مسائل و چالش‌ها با روند تصمیم‌گیری‌ها، الگوی اداره‌ی امور و چگونگیِ تعامل میان کنشگران در ارتباط است. با این اوصاف در این نوشتار از لزوم حکمروایی شایسته (شهری/پیراشهری) به عنوان بایستۀ توسعه‌ی پایدار(شهری/پیراشهری) یاد شده است.

امروزه بیش از هر زمانی باید بر این باور پای‌فشاری کرد که توسعه بدون پایداری و پایداری بدون توسعه میسر نخواهد شد، بنابراین شناخت عواملی که حرکت بسوی پایداری را امکان­پذیر می­کند و یا یک محیط را به سمت ناپایداری سوق می­دهد به‌مثابه یکی از وظایف برنامه­ریزان شهری چهره نموده است. همچنین، با توجه به اینکه سرنوشت نواحی شهری و کلانشهری با نواحی پیراشهری به یکدیگر گره خورده‌اند، دغدغه‌های توسعه پایدار و پیگیری اهداف آن در نواحی پیراشهری به یکی از عمده‌ترین مسئولیت‌های برنامه‌ریزان شهری تبدیل شده است.

موضوعی که مؤلفان نوشتار حاضر را بر آن داشت تا به نگارش کتابی در این‌باره مبادرت ورزند. اما، مسئله‌ی آب و زمین در زمره­ عواملی است که با توسعه پایدار/ناپایدار نواحی پیراشهری پیوند تنگاتنگی دارند و شاید در حرکت پیشگامانه‌ای که صورت گرفته تلاش شده است تا مفاهیم حکمروایی شایسته آب و حکمروایی شایسته زمین به‌عنوان الزام و پیش­نیاز توسعه‌ی پایدار پیراشهری به بحث گذاشته شود.

شایان ذکر است که این کتاب در 3 فصل تهیه شده است که عبارتند از: فصل نخست: توسعه؛ فصل دوم: توسعه پایدار شهری؛ و فصل سوم: توسعه پایدار و پیراشهر

این کتاب برای محققان و دانشجویان به‌ویژه در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا و در رشته‌های جغرافیا، شهرسازی، محیط زیست، علوم اجتماعی و سازمان‌های شهری و سایر علاقمندان مفید خواهد یود.

انتشارات امیرکبیر

مؤلفان: دکتر محمدکاظم شمس پویا، دکتر جمیله توکلی نیا،  دکتر مظفر صرافی